Si lindi NATO

[Musafir]

Firmosja e Paktit të Atlantikut të Veriut (North Atlantic Treaty Organization) apo NATO-s, në Washington D.C., më 4 prill 1949, shënoi hedhjen e gurit të parë themelor e më të rëndësishëm në marrëdhëniet euro-amerikane. Nënshkrimi i tij u bë saktësisht një vit pas prezantimit të Planit “Marshall” (prill 1948), e teksa ky i fundit pati një funksion ekonomik, Pakti i Atlantikut të Veriut pati një funksion totalisht ushtarak. Objektivat kryesor të tyre gërshetonin e kompletonin programet e secilit, duke u përqendruar në një emërues të përbashkët, që qe forcimi i mirëqenies, i stabilitetit e i lirisë së shteteve anëtare me anë të një sistemi sigurie kolektive

Firmosja e Paktit të Atlantikut të Veriut (North Atlantic Treaty Organization) apo NATO-s, në Washington D.C., më 4 prill 1949, shënoi hedhjen e gurit të parë themelor e më të rëndësishëm në marrëdhëniet euro-amerikane. Nënshkrimi i tij u bë saktësisht një vit pas prezantimit të Planit “Marshall” (prill 1948), e teksa ky i fundit pati një funksion ekonomik, Pakti i Atlantikut të Veriut pati një funksion totalisht ushtarak. Objektivat kryesor të tyre gërshetonin e kompletonin programet e secilit, duke u përqendruar në një emërues të përbashkët, që qe forcimi i mirëqenies, i stabilitetit e i lirisë së shteteve anëtare me anë të një sistemi sigurie kolektive. Pakti i Atlantikut është një simbol i qartë i faktit se siguria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës përcaktohet nga ajo ç’ka ndodh jashtë kufijve të tyre e mbi të gjitha nga ngjarjet në territorin evropian, ku kërkohet vazhdimisht një bashkëpunim i madh si në planin ushtarak, ashtu dhe në atë politik. Evropa pas Luftës së Dytë Botërore e sidomos gjatë 1945 i njohur në historinë e saj si “viti zero”, paraqitej në një gjendje të rrënuar, miliona ishin të vdekurit e pafund qenë dëmet ekonomike. Hegjemonia e kolonizimit kishte marrë fund.

[Musafir]

Evropa nuk qe më në qendër të botës, e shtetet e vjetra koloniale nuk ishin më në gjendje të unifikonin nën një flamur të përbashkët tërë territorin e imperit të tyre. Këto shtete shpejt e kuptuan se fati i tyre varej tashmë nga SHBA, përkrahja e të cilave u afirmua nga fjalët e Presidentit Truman më 1946, i cili rikonfirmojë po ato ideale të larta që i çuan të merrnin pjesë në Luftën e Dytë Botërore: “…Besojmë se të gjithë njerëzit kanë të drejtë për një drejtësi të barabartë, si dhe për mundësi të barabarta në ndarjen e të mirës së përgjithshme. Ne besojmë se të gjithë njerëzit kanë të drejtë për një liri shprehje e mendimi... populli amerikan dëshiron e është i vendosur të punojë për një botë ku të gjithë shtetet e të gjithë njerëzit janë të lirë të vetëqeverisen... Të gjithë njerëzit tanë janë të vendosur për të sjellë paqen në tokë, një paqe pafund...”.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Bashkimi Sovjetik, paraqitej mjaft i vendosur për të vënë hegjemoninë e tij dhe në territoret e Evropës Perëndimore e sinjal i kësaj dëshire qe krijimi i COMINFORM më 1947. Evropa nuk mund t’i bënte dot ballë këtij presioni, pasi paraqitej ekstremisht e dobët si në planin ekonomiko-ushtarak ashtu dhe në atë psikologjik.

Eksperienca e dy Luftërave Botërore, SHBA i kish bërë të kuptojë se luftërat nga ky moment e më pas do të kishin një karakter global e pjesëmarrja e tyre në to do të ishte e paevitueshme.

Motivi zyrtar i ngritjes së këtij organi qe pikërisht krijimi i një ambienti sigurie për të gjithë shtetet demokratike pjesëmarrëse në të. SHBA ishin të gatshme të përdornin të gjitha mjetet në dispozicion, për të ndalur çdo tentativë agresioni ndaj kujtdo që kërcënonte lirinë.

Solucioni i problemit të sigurimit të Evropës qe krijimi i një lidhjeje midis fuqisë nukleare të SHBA e Evropës, nën formën e një traktati. Krijimi i Paktit të Atlantikut të Veriut kishte në bazë dy qëllime, nga njëra anë të kontrollonte sigurinë dhe marrëdhëniet diplomatike më B.S., e nga ana tjetër të siguronte një bashkëpunim strategjik midis SHBA e aleatëve të saj evropianë. Dy qenë ngjarjet më të rëndësishme politike që nxitën SHBA-të të reagonin më konkretisht ndaj Evropës, i pari qe grushti i shtetit në Çekosllovaki gjatë të cilit qeveria demokratike e udhëhequr nga Benes u zëvendësua nga qeveria komuniste e Gottwald, e, i dyti

[Musafir]

qe blloku i Berlinit (24 qershor 1948- maj 1949) gjatë të cilit B.S. bllokoi të gjitha hyrjet rrugore e hekurudhore në Berlinin e Perëndimit. Ideja e krijimit të një komuniteti me një mbrojtje të heshtur kishte marrë formë qysh me Traktatin e Brukselit në 1948, shtetet pjesëmarrëse të së cilës së bashku me Kanadanë e SHBA ftuan dhe shtetet e tjera (Danimarka, Norvegjia, Portugalia, Italia e Islanda) të uleshin më 4 prill 1949 në Uashington rreth një tavoline të përbashkët, për t’i dhënë jetëgjatësi projektit të tyre mbrojtës.

Termi “atlantik” nuk u zgjodh rastësisht, nënkuptonte praninë konstante të SHBA-së në territorin evropian, një element mjaft i rëndësishëm për stabilitetin e mjaft i kërkuar nga politikëbërësit. Rregulli themelor i Paktit të Atlantik të Veriut shprehet qartë në nenin 5 të tij: “Anëtarët konkludojnë se një sulm i armatosur kundër njërit apo më shumë prej tyre si në Evropë apo dhe në Amerikën e Veriut duhet të konsiderohet si një sulm kundër çdonjërit prej tyre, duke asistuar individualisht apo dhe bashkërisht në mbrojtje të palës prekëse me të gjitha aksionet që konsiderojnë të nevojshme, përfshirë dhe përdorimin e forcave të armatosura. “Kjo aleancë multilaterale në mbrojtje të Evropës perëndimore kundër një ekspansioni sovjetik do të bëhej një nga aleancat me jetëgjatësinë më të madhe në historinë moderne, duke u transformuar brenda 3-4 vitesh në një Organizatë Aleance. Rruga që e ktheu atë nga Aleancë në NATO kaloi përmes eksperimenteve të organeve e funksioneve brenda strukturës së saj, të cilat jo pak herë iu nënshtruan dhe faktorit të jashtëm, si qe rasti i Luftës së Koresë. Kjo e fundit çoi në transformimin e strukturave ushtarake e politike të Aleancës, e cila tashmë u kthye nga të gjitha efektet në NATO. Në shekullin XXI, NATO e ka humbur armikun e saj tradicional Rusinë, dhe është përqendruar në zonën që më parë përmblidhte vendet e Traktatit të Varshavës. Paktit të Atlantikut të Veriut sot i duhet të bashkëpunojë me organizma internacionale e rajonale me kompetenca të gjëra në administrimin e krizave politike, ushtarake, ekonomike e sociale.

[Musafir]

Organizma të tilla si ONU e OSCE duhet të gjejnë të NATO bazën operative mbështetëse për rindërtimin politik, ekonomik, ushtarak e social për të cilën ato kanë nevojë, duke marrë përherë në konsideratë ndjenjat e interesat e çdo njërit vend anëtarë. Sot, NATO ka 26 anëtarë 24 prej të cilave janë pjesë e Bashkimit Evropian dhe objektivi parësor i saj është ruajtja e sigurisë e lirisë së shteteve anëtarësuese me anë të mjeteve politiko-ushtarake gjithmonë në përputhje me idealet e SHBA-së.



Kronologjia e ngjarjeve më të rëndësishme në historinë e NATO-s

-4 prill 1949 nënshkrimi i Paktit të Atlantikut të Veriut e më 24 gusht të po këtij viti ratifikimi i këtij traktati.

-Romë 27 maj-22 tetor 1951, firmosja e protokollit të hyrjes në NATO të Greqisë e Turqisë.

-23 tetor 1954, Gjermanisë Federale iu bë thirrje për të hyrë në NATO.

- 16-19 dhjetor 1957, Takimi i dytë i rëndësishëm i NATO-s pas atij të 1949, ku kryetarët e shteteve të drejtuar nga presidenti amerikan Eisenhauer vendosin të shkarkojnë në Evropë armatime nukleare.

-4 mars 1966, Franca braktis strukturën ushtarake të NATO-s edhe pse vazhdon të jetë anëtare.

-13-14 dhjetor 1967, përkufizimi i detyrave kryesore të kësaj aleance, ritheksohet funksioni i mbajtjes së forcës ushtarake e propozohen marrëdhënie më të qëndrueshme për zgjidhjen e çështjeve politike.

-24 qershor 1974, takimi i tretë i NATO-s.

-1 gusht 1975, me aktin e Helsinkit dekretohen kufijtë e përcaktuara nga Lufta e Dytë Botërore.

-10 dhjetor 1981, protokolli i hyrjes së Spanjës.

-11 dhjetor 1987, NATO e Pakti i Varshavës firmosin “INF” për reduktimin e misilëve.

-2-3 mars 1988, NATO vendos të diskutojë me Paktin e Varshavës mbi reduktimin e forcave konvencionale në Evropë.

-5-6 korrik 1990, në takimin e Londrës u hapet rrugë marrëdhënieve diplomatike me vendet e Paktit të Varshavës.

[Musafir]

-7-8 nëntor 1991, firmoset “Deklarata e Romës” që i hap rrugë bashkëpunimit të rregullt me B.S.

-10 janar 1994, në Bruksel dekretohet “Partnershipi për paqen” me vendet e ish-bllokut sovjetik.

-16 dhjetor 1995, NATO i hap rrugë misionit të parë të paqes në Bosnjë me forcat IFOR.

-27 maj 1997, firmoset në Paris akti themelor i marrëdhënieve midis NATO-s e Rusisë.

-16 dhjetor 1997, hyrja në NATO të Republikës Çeke, Hungaria e Polonia.

-24 mars 1999, NATO fillon misionin e saj të parë ushtarak jashtë kufijve të saj me sulmin ndaj ish-Jugosllavisë.

-4 tetor 2001, pas ngjarjes së 11 shtatorit riaktivizohet artikulli 5 i Paktit të Atlantikut të Veriut, i cili mobilizonte të gjithë anëtarët në rast sulmi kundrejt një vendi aleatë.

-14 maj 2002 ministrat e Jashtëm të NATO-s i japin rrugë të lirë këshillit të ri NATO–Rusi.

-28 maj 2002, takimi NATO-Rusi në Pratica di Mare, një nga aeroportet më të rëndësishme militare italiane.

-16 prill 2003, NATO pranon të marrë në dorë udhëheqjen e ISAF (International Security Assistence Force) në Afganistan

-29 mars 2004 hyrja në NATO e Bullgarisë, Letoni, Lituani, Estoni, Rumani, Sllovaki e Slloveni.

-2-4 prill 2008, Samiti i Bukureshtit i jep ftesën për hyrjen në NATO, vendit tonë, Shqipërisë dhe Kroacisë.

[Musafir]

NATO-Foto nga nënshkrimi i Traktatit të NATO-s, më 4 prill 1949

NATO1-Foto nga nënshkrimi i Traktatit të NATO-s, më 4 prill 1949

NATO3- Holandezi Jaap de Hoop Scheffer (Jakob Gijsbert de Hoop Scheffer) nga janari i 2004-s është sekretari i Përgjithshëm i NATO-s

NATO4-Kufijtë e NATO-s (blu) e kufijtë e shteteve të Traktatit të Varshavës (e kuqe)

NATO5-Presidenti i Amerikës me kryeministrat e 7 anëtareve të ri të NATO-s më 2004

NATO6- NATO me 1973

NATO7- Samit i NATO-s në Pragë, 2002

[Sponsored content]